Sformułowanie „konflikt serologiczny matczyno-płodowy” wzbudza u kobiet w ciąży wiele emocji, narażając je na niepotrzebny stres. W niektórych przypadkach stwierdza się tylko niezgodność pomiędzy antygenami krwinek czerwonych u matki i dziecka. Taka sytuacja nie musi prowadzić do rozwinięcia się konfliktu i choroby hemolitycznej płodu/noworodka.
O konflikcie serologicznym matczyno-płodowym mówimy w sytuacji kiedy matka wytwarza przeciwciała odpornościowe do antygenów obecnych na krwinkach dziecka, odziedziczonych od ojca.
Zdarza się, że u kobiet w ciąży wykrywa się przeciwciała, jednak nie musi to być równoznaczne z wystąpieniem choroby hemolitycznej u dziecka i koniecznością jej leczenia.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami pacjentki będące w ciąży muszą być kierowane przez lekarza prowadzącego na badania przeciwciał. To właśnie jest szeroko pojęta profilaktyka konfliktu serologicznego.
Schemat badania profilaktycznego pacjentek w ciąży:
Stwierdzenie obecności przeciwciał w badaniu przeglądowym w pracowni immunologii transfuzjologicznej (w laboratorium) wiąże się z koniecznością ich identyfikacji, tzn. stwierdzenia jakie to są przeciwciała i czy mają znaczenie kliniczne w aktualnej ciąży.
Zdiagnozowanie przeciwciał odpornościowych wymaga dodatkowych badań, tzn. regularnej kontroli ich miana (ilości/stężenia) i jednokrotnego wykonania badań u ojca dziecka. WAŻNE: Badanie miana przeciwciał powinno być powtarzane raz w miesiącu do 20 tygodnia ciąży i co 3 tygodnie po 20 tygodniu ciąży. Możliwa jest inna częstość badań, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. W każdym kolejnym badaniu sprawdza się, czy pacjentka nie wytworzyła dodatkowych przeciwciał.
Przeciwciała odpornościowe skierowane do krwinki czerwonej mogą pojawić się po przetoczeniu krwi lub po wcześniejszej ciąży. Dlatego też wykonanie badania u ojca dziecka może pomóc w stwierdzeniu czy dziecko mogło odziedziczyć antygen do którego matka ma przeciwciała. Jeśli nie stwierdza się antygenu u ojca, choroba hemolityczna nie wystąpi. W przypadku stwierdzenia antygenu można wykonać dodatkowe badania, a także monitorować miano przeciwciał i stan kliniczny płodu.
Kobietom w ciąży, ze zdiagnozowanymi przeciwciałami odpornościowymi, zaleca się wykonanie badania dopplerowskiego, które pozwala na stwierdzenie, czy przeciwciała te mają wpływ na rozwój niedokrwistości u płodu.
Stwierdzenie u pacjentki w ciąży występowania przeciwciał naturalnych nie wymaga dalszego intensywnego monitorowania ich obecności, a przyszła mama powinna poddać się ewentualnym dalszym badaniom zgodnie ze schematem wskazującym częstotliwość ich wykonywania w trakcie ciąży.
Schemat postępowania diagnostycznego w podejrzeniu konfliktu matczyno-płodowego (funkcjonujący na terenie podległym merytorycznie RCKiK w Katowicach):
Profilaktyka konfliktu w zakresie antygenu D z układu Rh:
Wszystkie RhD ujemne kobiety w ciąży podlegają profilaktyce konfliktu w zakresie antygenu D w postaci podania immunoglobuliny anty-RhD podczas ciąży (pomiędzy 28 a 30 tygodniem) i jeśli to konieczne również po porodzie.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pacjentka już wcześniej wytworzyła przeciwciała anty-D, wtedy nie otrzymuje immunoglobuliny anty-RhD.
Przed podaniem tego preparatu wykonuje się tzw. badanie kwalifikujące, czyli badanie przeciwciał, którego wynik jest ważny 14 dni i w tym czasie kobieta w ciąży, u której nie wykryto przeciwciał anty-D, powinna otrzymać immunoglobulinę anty-RhD.
Warto wspomnieć, że po podaniu immunoglobuliny anty-RhD wykonywanie badania przeciwciał w kolejnych tygodniach będzie skutkowało wykryciem przeciwciał biernie podanych w preparacie. W takim przypadku oznaczanie przeciwciał jest zasadne jedynie wówczas, gdy lekarz prowadzący widzi możliwość immunizacji pacjentki innymi antygenami krwinek czerwonych.
Pacjentka w ciąży, ze zdiagnozowanymi przeciwciałami odpornościowymi, prowadzona przez doświadczonego ginekologa-położnika, potrafiącego prawidłowo zinterpretować wyniki badań immunohematologicznych oraz przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne może czuć się bezpieczna i ma duże szanse na szczęśliwe rozwiązanie.
